Αρχείο Ρένας Κυριακού

Rena Kyriakou Archive

Η Ρένα Κυριακού γεννήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1917 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Υπήρξε παιδί-θαύμα, διεθνώς αναγνωρισμένη πιανίστα, συνθέτρια και παιδαγωγός. Μέλος της Ε.Ε.Μ. Κόρη του γνωστού αρχιτέκτονα Δημήτριου Κυριακού και της Κάκιας Αρχανιωτάκη, η μικρή Ρένα μεγάλωσε σε ένα κατάλληλο πνευματικά περιβάλλον που αντιλήφθηκε εγκαίρως τη σπουδαιότητα του ταλέντου της και φρόντισε για την άμεση διαφύλαξη και εξέλιξή του. Στις 31 Δεκεμβρίου 1923, σε ηλικία έξι ετών, εμφανίζεται για πρώτη φορά στο κοινό στον «Παρνασσό», όπου ερμηνεύει αποκλειστικά δικές της συνθέσεις (από τα Δεκαπέντε παιδικά κομμάτια) και προκαλεί κύμα θετικών σχολίων του εγχώριου μουσικού κόσμου, όπως των Γεωργίου Λαμπελέτ, Μάριου Βάρβογλη, Γεωργίου Σκλάβου, Διονυσίου Λαυράγκα, Θεόδωρου Συναδινού, Μανώλη Σκουλούδη, Ιβάν Μπούτνικωφ, Φρανκ Σουαζύ κ.ά. Τα πρώιμα αυτά έργα της διατηρούν έναν προγραμματικό χαρακτήρα με έντονο ρομαντικό ιδίωμα. Η οικογένεια Κυριακού μεταβαίνει στο Παρίσι προκειμένου να ζητήσει την έμπειρη γνώμη ειδικών νευροπαθολόγων και μουσικών. Ο Charles Richet και οι συνθέτες της νεότερης γαλλικής σχολής Albert Roussel, Gabriel Pierné, Jean Déré και Vincent d’Indy αποφαίνονται για τη μικρή Ρένα ότι πρόκειται για μια ερμηνευτική και συνθετική ιδιοφυΐα. Στο Βερολίνο, η Κυριακού παίζει υπό τη μορφή ακροάσεων, παίρνοντας πάλι επαινετικά σχόλια, στους Franz Schreker, George Szell και Max Von Schillings. Ολοκληρώνει τη θεωρία και την αρμονία με τους Richard Stöhr (Μόναχο και Βιέννη) και Dr. Paul Weingarten (Βιέννη). Παίρνει τα πρώτα μαθήματα πιάνου με την Hilda Müller-Pernitza, τον Άγγελο Κεσίσογλου και τον Paul Wittgenstein. Στο Παρίσι οι Isidor Philipp, Gabriel Pierné και Nadia Boulanger αναλαμβάνουν την προετοιμασία της για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο CNSMDP. Τον Σεπτέμβριο του 1930, η Κυριακού, ανάμεσα σε 124 υποψήφιους, κατατάσσεται στους πέντε πρώτους και εισέρχεται στο CNSMDP, στην τάξη πιάνου του Isidor Philipp και στην τάξη αρμονίας του Jean Gallon. Το 1931 τα έργα της Kloster, έργο 1/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 35, και Burlesque αρ. 1, έργο 1/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 36, παρουσιάζονται στο πλαίσιο των συναυλιών της Société Nationale de Musique de Paris (όπου πρώτη φορά μετέχει Ελληνίδα συνθέτρια) λαμβάνοντας εξαιρετικές κριτικές. To 1933 οι καθηγητές της στη σύνθεση Henri Büsser και JeanGallon την προτείνουν για το Prix de Rome του 1934, βεβαιώνοντας για την επιτυχία της. Η Έλενα Βενιζέλου (που χρηματοδοτεί τις σπουδές της) δεν της επιτρέπει να λάβει μέρος στο διαγωνισμό. Το 1932 η Κυριακού παίρνει το Deuxième Prix de Piano ερμηνεύοντας τη Σονάτα σε Σι ύφεση ελάσσονα του Fryderyk Chopin, ενώ το 1933 αποφοιτά από το CNSMDP και κερδίζει το Premier Prix de Piano ερμηνεύοντας τις Συμφωνικές Παραλλαγές, op. 13 του Robert Schumann και ένα ατονικό έργο του Florent Schmitt. Το Premier Prix ανοίγει το δρόμο σε ιστορικές αίθουσες της Ευρώπης και της Αμερικής, όπου η Κυριακού συστήνει τον εαυτό της και ως συνθέτρια, τοποθετώντας τα έργα της είτε ανάμεσα σε αυτά των Chopin και Liszt, είτε ως encore στο τέλος μιας συναυλίας. Υπογράφει συμβόλαιο για παγκόσμια περιοδεία με το Office Théâtral Européen. Σε διεθνές επίπεδο, παίρνει διθυραμβικές κριτικές τόσο για τις αξεπέραστες ποιοτικά ερμηνείες της όσο και για την πρωτότυπη σύλληψη των συνθέσεών της. Οι μουσικοκριτικοί την κατατάσσουν στα πρώτα ονόματα του παγκόσμιου μουσικού στερεώματος. Η Κυριακού επιλέγει σταδιακά να αφοσιωθεί στη δισκογραφία που απαιτεί πολύ από τον χρόνο της. Αφιερώνεται µε πάθος στις ηχογραφήσεις, αφού θεωρεί ότι µε αυτές θα παραµείνει στη συνείδηση του ακροατηρίου. Έπειτα από συνεννόηση με τον Isidor Philipp προσανατολίζεται προς την έρευνα και ανάδειξη του πιανιστικού έργου παραγκωνισμένων (μέχρι τότε) συνθετών, όπως των Felix Mendelssohn, Emmanuel Chabrier και Isaac Albéniz, των οποίων εκδίδει τα άπαντα σε συνεργασία με τη Vox. Με την ίδια εταιρεία ηχογραφεί και έργα των Antonio Soler, John Field, Jan Dusík, Enrique Granados, Fryderyk Chopin, Gabriel Fauré κ.ά. Διαθέτει εκπληκτική μνήμη αφού σε όλες τις εμφανίσεις της παίζει χωρίς τη χρήση παρτιτούρας, προκαλώντας την έκπληξη όλων των διάσημων διευθυντών ορχήστρας με τους οποίους συνεργάζεται, όπως οι: Hans Swarowsky, Carl August Bünte, Robert Wagner, Edmond Appia, Hubert Reichert, Mathieu Lange, Karl Rucht, Christian Vöchting, Václav Smetáček, Rudolf Kempe, Maurice Le Roux, Armin Jordan, Rudolf Moralt, Toni Louis Alexandre Aubin, Henri Rabaud, Sir Malcolm Sargent, Georg Solti, Jean Meylan, Δημήτρης Μητρόπουλος, Δημήτρης Χωραφάς, Μιλτιάδης Καρύδης, Θεόδωρος Βαβαγιάννης, Ανδρέας Παρίδης κ.ά. Επίσης συμπράττει με φημισμένες ορχήστρες, όπως οι παρακάτω: Vienna String Symphony Orchestra, Vienna Pro Musica Orchestra, O.S.R., London Philharmonic Orchestra, Philharmonia Hungarica, Orchestre de la Société des Concerts du Conservatoire de Paris, the Torquay Symphony Orchestra, Συμφωνική Ορχήστρα της Βεστφαλίας, Συμφωνική Ορχήστρα του Innsbruck, Συμφωνική Ορχήστρα του Βερολίνου, Κ.Ο.Α., Κ.Ο.Θ. κ.ά. Οι ηχογραφήσεις της στον Chabrier θεωρήθηκαν ανώτερες από αυτές των Arthur Rubinstein, Marcelle Meyer, Pierre Barbizet, Paul Badura-Skoda και Louis Kentner. Η δισκογραφία της στα έργα του Mendelssohn κρίθηκε ποιοτικότερη από τις αντίστοιχες των Guiomar Novaes και Rudolf Serkin, και ισάξια με αυτές των Cortot, Horowitz, Perahia και Thibaudet. Ενώ οι ηχογραφήσεις της στον Haydn χαρακτηρίστηκαν ανώτερες από αυτές του Fritz Neumeyer. Η Αγγλική και Γαλλική Κυβέρνηση βραβεύουν τις ερμηνείες της στα άπαντα του Mendelssohn και του Chabrier και της αποδίδονται τα διάσημα του Ιππότη του Tάγματος Γραµµάτων και Τεχνών. Χρίζεται τρίτο επίτιµο µέλος της ∆ιεθνούς Εταιρείας Mendelssohn µετά τον Pablo Casals και τον Alfred Cortot. Ο Αντιβασιλιάς της Γιουγκοσλαβίας της απονέμει το παράσημο του Αγίου Σάββα. Το 1943 ερμηνεύει για πρώτη φορά το Κοντσέρτο της για πιάνο και ορχήστρα, έργο 18/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 74 (που αποτελεί και το πρώτο κοντσέρτο για πιάνο Ελληνίδας συνθέτριας), με τον Θεόδωρο Βαβαγιάννη και την Κ.Ο.Α., στο Παλλάς. Το έργο παρουσιάστηκε ξανά στη Γενεύη το 1954 υπό τη διεύθυνση του Jean Meylan με την O.S.R., και τον Νοέμβριο του 2009 στο Μ.Μ.Α., με τη Δόμνα Ευνουχίδου υπό τον Μίλτο Λογιάδη (Κ.Ο.Α.). Η Κυριακού δυσκολεύεται να συστήσει τον εαυτό της ως συνθέτρια στην Ελλάδα λόγω της διαφορετικότητας του ήχου των έργων της αλλά και λόγω του φύλου της. ∆ραστηριοποιείται σε µία περίοδο της ελληνικής µουσικής ζωής όπου η παραγόµενη µουσική έπρεπε να υπακούει στον όρο «εθνική» για να επιβιώσει. Στην περίοδο αυτή τολμά να προτείνει τον προσωπικό της ήχο. Το ελληνικό κοινό δεν είναι προετοιµασµένο για να εκτιµήσει τέτοιου είδους πειραµατισµούς. Τα έργα της Tango, Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 28, και Burlesque αρ. 2, έργο 9/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 54, εκδόθηκαν από τον οίκο Durand στο Παρίσι, ενώ το Perpetuum Mobile, έργο 15/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 70, από τον οίκο Carl Fischer στη Νέα Υόρκη. Από τον Ιούνιο του 1950 συμμετέχει επανειλημμένα ως μέλος της κριτικής επιτροπής σε γνωστούς διαγωνισμούς πιάνου, όπως στον ετήσιο διαγωνισμό του CNSMDP, στο Concours International d’Exécution Musicale de Génève, και στον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου του Μόντρεαλ. Η Ρένα Κυριακού προσβλήθηκε από καρκίνο και άφησε την τελευταία της πνοή τον Αύγουστο του 1994 στο Μοσχάτο. Χριστίνα Κλ. Γιαννέλου Δρ. Ιστορικής Μουσικολογίας – Σολίστ πιάνου

Rena Kyriakou was born in Heraklion, Crete, on 25 February 1917. Child prodigy, internationally acclaimed pianist, composer, and pedagogue. She was a member of the Greek Composers’ Union. The daughter of well-known architect Dimitrios Kyriakou and Kakia Archaniotaki, Rena grew up in a cultured environment that appreciated her talent and fostered its development very early on. On 31 December 1923, at the age of six, she made her first public appearance at the Parnassos Concert Hall, performing exclusively her own compositions (from Fifteen Children’s Pieces [Δεκαπέντε παιδικά κομμάτια]), which were greeted with positive comments by such musicians as Georgios Lambelet, Marios Varvoglis, Georgios Sklavos, Dionysios Lavrangas, Theodoros Synadinos, Manolis Skouloudis, Ivan Boutnikov, and Frank Choisy. These early works sustain a programmatic character with a marked romantic idiom. The Kyriakou family then went to Paris in order to seek the expert opinion of neuropathologists and musicians. According to the verdict issued by Charles Richet and the composers of the modern French school Albert Roussel, Gabriel Pierné, Jean Déré, and Vincent d’Indy, little Rena was a performing and composing genius. In Berlin, she played in the form of auditions before Franz Schreker, George Szell, and Max Von Schillings, winning praise once again. She completed theory and harmony with Richard Stöhr (Munich and Vienna), and Dr. Paul Weingarten (Vienna). She had her first piano lessons with Hilda Müller-Pernitza, Anghelos Kesisoglou, and Paul Wittgenstein. In Paris, Isidor Philipp, Gabriel Pierné, and Nadia Boulanger prepared her for the CNSMDP entrance exams. In September 1930, among 124 candidates, Rena Kyriakou was among the top five, and was admitted to the CNSMDP, in the piano class of Isidor Philipp, and the harmony class of Jean Gallon. In 1931, her works Kloster, op. 1/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 35, and Burlesque no. 1, op. 1/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 36, were presented at the Société Nationale de Musique de Paris concerts (the first participation of a Greek female composer), receiving excellent reviews. In 1933, her composition teachers Henri Büsser and Jean Gallon, sure of her success, proposed her for the 1934 Prix de Rome. Elena Venizelou (who financed her studies) did not allow her to take part in the competition. In 1932, Rena Kyriakou was awarded the Deuxième Prix de Piano for her performance of Fryderyk Chopin’s Sonata in B flat minor; in 1933, she graduated from the CNSMDP, winning the Premier Prix de Piano for her performance of Robert Schumann’s Symphonic Variations, op. 13, and an atonal work by Florent Schmitt. The Premier Prix was her ticket to the historic concert halls of Europe and America, where she introduced herself as a composer too, placing her works among those of Chopin and Liszt, or playing them as encores. She signed a contract for a world tour with the Office Théâtral Européen. At an international level, she got enthusiastic reviews, both for her high-quality interpretations and the originality of her compositions; the music critics placed her among the top musicians of the time. She gradually came to the decision to devote most of her time to discography. She passionately dedicated herself to recordings, convinced that they were the way to remain in her audiences’ consciousness. With Isidor Philipp’s consent, she turned to research and promotion of piano works by hitherto neglected composers like Felix Mendelssohn, Emmanuel Chabrier and Isaac Albéniz, producing their complete works in collaboration with Vox. For the same company, she recorded works by Antonio Soler, John Field, Jan Dusík, Enrique Granados, Fryderyk Chopin, and Gabriel Fauré, among others. She had a prodigious memory, and never used a score, to the surprise of all the great conductors she collaborated with, such as Hans Swarowsky, Carl August Bünte, Robert Wagner, Edmond Appia, Hubert Reichert, Mathieu Lange, Karl Rucht, Christian Vöchting, Václav Smetáček, Rudolf Kempe, Maurice Le Roux, Armin Jordan, Rudolf Moralt, Toni Louis Alexandre Aubin, Henri Rabaud, Sir Malcolm Sargent, Georg Solti, Jean Meylan, Dimitri Mitropoulos, Dimitris Chorafas, Miltiadis Karydis, Theodoros Vavayannis, and Andreas Paridis. Last photo with Tomas, Hanuš and Willi. She also collaborated with such famous orchestras as the Vienna String Symphony Orchestra, the Vienna Pro Musica Orchestra, the O.S.R., the London Philharmonic Orchestra, the Philharmonia Hungarica, the Orchestre de la Société des Concerts du Conservatoire de Paris, the Torquay Symphony Orchestra, the Westfalen Symphony Orchestra, the Innsbruck Symphony Orchestra, the Berlin Symphony Orchestra, and the Athens and Thessaloniki State Orchestras. Her recordings of Chabrier are considered superior to those by Arthur Rubinstein, Marcelle Meyer, Pierre Barbizet, Paul Badura-Skoda, and Louis Kentner. Her discography of Mendelssohn has been deemed better than the corresponding renderings by Guiomar Novaes and Rudolf Serkin, and equal to those of Cortot, Horowitz, Perahia και Thibaudet, while her Haydn recordings were pronounced superior to those of Fritz Neumeyer. She was made Dame of the British Empire, and Chevalier de France, L’Ordre des Arts et des Lettres, for her interpretations of Mendelssohn’s and Chabrier’s complete works respectively. She became the third honorary member of the International Mendelssohn Society after Pablo Casals and Alfred Cortot. The Viceroy of Yugoslavia conferred the Croix de l’Ordre de Saint Sava, Chevalier de Yougoslavie, upon her. In 1943, she premiered her Concerto for Piano and Orchestra, op. 18/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 74 (the first piano concerto by a Greek female composer), with conductor Theodoros Vavayannis and the Athens State Orchestra, at the Pallas Concert Hall. It was performed again in Geneva in 1954, with the O.S.R. under the baton of Jean Meylan, and at the Athens Concert Hall in November 2009, with pianist Domna Evnouchidou, and Miltos Logiadis conducting the Athens State Orchestra. It was difficult for Rena Kyriakou to achieve recognition as a composer in Greece, due to the different sound of her works as well as her sex. She was active at a time when Greek music had to be ‘national’ in character in order to survive. And at such a time, she dared to propose her own personal idiom. Greek audiences were not prepared to appreciate experimentation of that kind. Her works Tango, Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 28, and Burlesque no. 2, op. 9/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 54, were published by Durand, Paris, while Perpetuum Mobile, op. 15/Α.Κ.Σ.Ρ.Κ. 70, was published by Carl Fischer, New York. From June 1950, she served repeatedly as jury member at major piano competitions, like the annual CNSMDP competition, the Concours International d’Exécution Musicale de Génève, and the Montreal International Piano Competition. Rena Kyriakou died of cancer at Moschato, Athens, in August 1994. Christina K. Giannelou PhD, Historical Musicology – Piano soloist [English translation by Helena Grigorea]

Αρχείο